EERBEWIJS

Omdat niet enkel Indisch Nederland stil zou moeten staan bij 15 augustus.

©Anneke van de Casteele

De Groninger is de nieuwe Indo

Indo's en Groningers hebben meer met elkaar gemeen dan je op het eerste gezicht zou denken. Het zijn dappere mensen, doorzetters. Ze houden van gezelligheid en ze helpen elkaar als dat nodig is. Het Nederlands staatsburgerschap? Ja, dat hebben ze ook gemeen. Maar de grootste overeenkomst is misschien wel dat beiden bedonderd zijn door de overheid. Jarenlang.

Het zal niemand zijn ontgaan dat er heel wat aan de hand is in onze prachtige noordelijke provincie. Al jaren beeft Groningen op haar grondvesten. Moeder Aarde protesteert hevig tegen de gaswinning. Sinds 1960 verdiende de Staat zo'n 265 miljard euro aan de Groninger gasbel, zo berekende de Algemene Rekenkamer. Het zijn bedragen waar je hebberig van wordt, dat begrijp ik best. Maar dat het ten koste gaat van de veiligheid van zoveel burgers, gaat zelfs mij te ver. Terwijl de Groninger geen oog meer dicht doet, slaapt Den Haag er geen nacht minder om. Het zal voor een Indo geen nieuws zijn.

De zoveelste aardbeving en de steeds luider wordende stem uit het noorden des lands lijken de nachtrust van de betrokken partijen enigszins te hebben verstoord. Zenuwachtig wordt gezocht naar een afleidingsmanoeuvre, een 'schadeprotocol'. Het is een soort gebaar, een 'collectieve erkenning' van Gronings leed en schade. De Koninklijke Shell, een van de partners in crime, trachtte onlangs nog even eieren voor haar gas te kiezen, maar uiteindelijk zal ook zij haar goedgevulde beurs moeten trekken.

Tot nu toe werd de NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij) als hoofdrolspeler in het verhaal gezien en bleef de Staat zoveel mogelijk buiten schot. Sijbrand Nijhoff, een boer uit Zijldijk, maakte echter onlangs geheime documenten openbaar over de gasdeal uit 1963, wat de rol van de Staat in een ander daglicht zette. Het document is nu in handen van het Dagblad van het Noorden. De Staat mag dan al die jaren haar handen in onschuld hebben gewassen, die Nederlandse aardolie krijg je er niet zomaar af.

Klik hier voor het artikel uit DVHN, 31 januari 2018.

Het document is altijd geheim gebleven tot Sijbrand Nijhoff en zijn advocaat het openbaar maakten. DVHN: "Tweede Kamerleden vragen de minister er al jaren om, journalisten en burgers zijn er al tijden naarstig naar op zoek. (...) Antwoorden bleven tot dusver uit. Wob-verzoeken werden steevast afgewezen, verzoeken van Kamerleden werden niet gehonoreerd." Het is het spreekwoordelijke kluitje in het riet dat de Indische gemeenschap ook niet geheel onbekend zal voorkomen.

"De Overeenkomst van Samenwerking is ondertekend door de Staatsmijnen, de Bataafse Petroleum Maatschappij (voorloper van Shell), de Standard Oil Company (voorloper van Exxon), de Nederlandse Aardolie Maatschappij en minister De Pous van Economische Zaken." 

OK, maar wat heeft dat met Indo's te maken, hoor ik je al denken. Veel. Het gaat niet om gaswinning, aardbevingen of om de plaats waar je wiegje stond, het gaat om politiek. Het gaat om gekonkel en winstbejag ten koste van mensen, van Nederlandse burgers. Het gaat om het jarenlang negeren van een grote gedupeerde bevolkingsgroep. Het is een patroon. 

Boer Nijhoff: "Groningers worden al zo lang door de overheid om de tuin geleid. Rekken, traineren en geen daden, dat is steeds het verhaal. (...) Zo onbetrouwbaar als de overheid is, daar kan ik niet tegen. Daarom heb ik die geheime stukken openbaar gemaakt. Zo kan iedereen zelf zien wat er speelt.” (DVHN, 1 februari 2018)

Wie de parallellen tussen de Indische en Groningse zaak nog steeds niet ziet, doet er goed aan om zich te verdiepen in bijvoorbeeld de backpaykwestie, of: hoe de Staat met listige trucs en advocaten haar burgers uit voormalig Nederlands-Indië heeft ontrecht om hen zo geen cent te hoeven betalen. Het gaat om miljarden. De backpaykwestie is slechts één onderdeel van een enorme openstaande Indische rekening: 'Miljardenschuld aan Indische gemeenschap weggemoffeld' (AD, 1 december 2017)

Groningers protesteren massaal. Ook al is Den Haag Oost-Indisch doof, Nederland kan niet meer om hen heen. Misschien wordt het tijd om het Indische protest eens van dat lage pitje af te halen. Van decennialang door blijven sudderen is immers nog geen enkele boemboe beter geworden.

©Anneke van de Casteele

Het laatste Indische avondmaal

Je moet er toch niet aan denken dat je je geliefde bordje nasi goreng moet missen? En dat je voortaan met een bord aardappelen met andijvie op schoot op de bank naar De Wereld Draait Door zou moeten kijken? Welk een gruwel! Hou op, schei uit. Nee, we mogen ons dan wel 'geruisloos hebben aangepast' in Nederland, maar onze nasi blijft onaantastbaar Indisch erfgoed en dat houden we in ere. Maar zappen naar een TV-programma waarin we wél iets terugvinden van dat erfgoed kunnen we altijd. Tenminste, dat zou leuk zijn.

Diversiteit

Er zijn best weinig Indo's of Molukkers op TV. Papua's, Chinezen of mensen met een andere etnische achtergrond uit de Oost ook niet. Hoe kan dat nou, met de circa 1,7 miljoen Nederlanders wiens roots in het voormalig Nederlands-Indië liggen? Ze zijn er wel, maar we zien ze niet vaak aan tafel bij populaire praatprogramma's. Als dit wel het geval zou zijn, zou televisie-minnend Nederland dan misschien iets meer kennis hebben van onze gezamenlijke koloniale geschiedenis? Misschien zou de kijker zich eerder afvragen waarom hij er vroeger nooit veel op school over heeft gehoord. Of zelfs, in het gunstigste geval, zou men wat meer begrip krijgen voor landgenoten met een andere etnische achtergrond. Het blijft koffiedik kijken. Feit blijft dat er weinig diversiteit te zien is op onze kijkkast, zowel qua presentatoren en gasten als qua topics.

Blinde vlek

Het collectief geheugen van Nederland worstelt met chronische selectiviteit. We willen graag politiek correct zijn, maar we bekennen liever geen kleur. We reizen de hele wereld af naar verre exotische oorden voor een leuk TV-programma, maar we laten de Indische en Molukse geschiedenis in ons eigen land links liggen. We horen of zien zelden mensen uit Indische of Molukse hoek die in veelbekeken prime time-programma's actualiteiten aankaarten. De nog immer etterende wond die in 'onze kringen' bekend is als de backpaykwestie is daar een voorbeeld van. En nu toute Hollande het over 'Me Too' heeft, kunnen we het dan eindelijk eens hebben over de massale uitbuiting van vrouwen door de Japanse bezetter in Nederlands-Indië, de 'troostmeisjes'? Het zijn slechts twee van de vele onopgeloste kwesties die nog steeds actueel zijn, maar die nauwelijks tot geen media-aandacht krijgen. We zijn wel geïnteresseerd in de Paradise Papers, maar wordt het niet eens tijd voor de 'Gordel van Smaragd Papers'? 

De media hebben een blinde vlek als het gaat om het eigen koloniale verleden. Ja, OK, de Gouden Eeuw ligt ver achter ons en is misschien niet zo hip of trendy. Prima. Maar dat Nederland anno 2018 nog steeds weigert om haar eigen staatsburgers of diens erfgenamen de achterstallige soldij uit te betalen over de periode van 3,5 jaar in Japanse krijgsgevangenschap, is een actueel onderwerp dat zowel de nationale als internationale pers had moeten oppikken. Blinde vlekken zijn  blijkbaar hardnekkig.

Er leven haast geen mensen meer

De eerste generatie is al vrijwel weggevaagd door de tand des tijds. Van de 82.000 oorspronkelijke rechthebbenden op de backpay bijvoorbeeld, rest ons nog circa 600 man. En let's face it: de tweede generatie begint ook al aardig uit te dunnen. Nog even en er is niemand meer die nog weet hoe de vork in de steel zat. Wim Kan zei het al over de Birmaspoorweg: 'Er leven haast geen mensen meer die het kunnen navertellen.' Ook daarom is media-aandacht van groot belang.

Onderzoeksjournalist Griselda Molemans gaf onlangs een lezing over de 'Indische repatriëring: feit of propaganda'. Dat aanpassen van de ontheemde gezinnen uit de voormalige kolonie verliep allesbehalve geruisloos. Aan de Indische gemeenschap is door de Staat grof geld verdiend door de jaren heen. En het onrecht duurt nog steeds voort, getuige de laatste actualiteiten. Maar wederom geen aandacht van de prime time praatprogramma's of actualiteitenrubrieken. Dat zappen naar meer diversiteit is nog niet zo gemakkelijk als het lijkt.

Da Vinci

Schrijver Dan Brown verhaalde in zijn bestseller 'The Da Vinci code' ook over blinde vlekken. Men schijnt wel te kunnen 'kijken' naar iets, zonder vaak daadwerkelijk te 'zien' wat er is. Het heeft te maken met ons referentiekader, onze kennis van de wereld om ons heen of met datgene wat ons met de paplepel over die wereld is ingegoten. Brown laat dat zien aan de hand van Leonardo Da Vinci's beroemde muurschildering 'Het Laatste Avondmaal' (1495-1498) in het Santa Maria delle Grazie, een dominicaner klooster in Milaan. 

We kunnen het verhaal in Brown's boek naar het schimmige rijk der fabelen verwijzen of niet, dat is een keuze. Het blijft echter curieus dat hele volksstammen eeuwenlang de vrouwelijk ogende 'apostel' (voor de kijkers links) aan tafel bij onze lieve Heer niet hebben gezien als mogelijk Maria Magdalena, Jezus' vermoedelijke echtgenote. Ook hier geldt: er leven geen mensen meer, die het kunnen navertellen. Wat we wel zouden kunnen doen, is met de moderne technieken die ons ter beschikking staan onderzoeken of er in de loop der eeuwen niet toevallig een '13e apostel' is weggemoffeld van de muurschildering, zodat het plaatje weer klopt. Weggemoffeld, net als het laatste Indische avondmaal van 5,7 miljard euro.

©Anneke van de Casteele